Sigara Neden Zararlıdır? Sigaranın Sağlığa Zararları Nelerdir?

Sigara Neden Zararlıdır?

Tütün, insan sağlığı için zararlı bir maddedir. Tütün ürünleri; aseton, katran, nikotin ve karbonmonoksit gibi sağlık açısından büyük oluşturan maddeleri barındırır. Bu maddelerin solunması, hem akciğerlere hem de vücudun diğer tüm organlarına zarar verebilir. Sigara içmenin; kanser, glokom, pıhtılaşma bozuklukları gibi bazı sağlık sorunlarına yakalanma riskini önemli ölçüde artırdığı bilinen bir gerçektir. Sigaranın bu gibi etkilerinden bazılarının oluşması yıllar sürebilirken bazı zararlı etkiler ise oldukça kısa bir süre içerisinde kendini göstermeye başlayabilir. Ancak sigarayı bırakarak, sigaranın vücuttaki zararlı etkilerinin büyük bir kısmının ortadan kaldırılmasını sağlayacak iyileşme sürecini hemen başlatabilirsiniz.¹

Sigaranın Zararları Nelerdir?

Sigara içmenin güvenli bir yolu yoktur ve sigara içildiğinde vücuda alınan tütün dumanı insan sağlığı için oldukça zararlıdır. Sigara yerine elektronik sigara, puro, pipo veya nargile gibi farklı bir tütün ürününe geçiş yapmak bu etkilerde herhangi bir azalma sağlamaz. Sigaranın zararları vücudun pek çok farklı organ ve sisteminde kendisini gösterebilir. Ancak “Sigaranın sağlığa zararları nelerdir?” sorusuna yanıt olarak verilebilecek en yaygın yanıtlar arasında genel olarak şunlar yer alır:¹

Akciğer Hasarı

Sigaranın zararları söz konusu olduğunda akla ilk gelen durumlardan biri akciğer hasarıdır. Sigara içildiğinde solunan nikotin ve diğer zararlı kimyasal maddeler akciğerde birikir ve akciğerlerde solunum görevini üstlenen alveollere hasar verir. Sigaranın akciğere zararları çoğu zaman geri dönüşü olmayan doku kayıplarına neden olur. Bu durum uzun vadede; kronik öksürük sorunu, akciğer kanseri, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi bazı hastalıkların gelişim olasılığını yükseltebilir. Bununla birlikte sigara içmek tüberküloz ve zatürre gibi enfeksiyonlara karşı daha duyarlı olmanıza neden olabilir.^1,3

Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması

Sigara ve bağışıklık sistemi ilişkisi, sigaradan kaynaklanabilecek pek çok hastalığın temelinde yatan faktörlerden bir tanesini oluşturur. Sigara içmek, bireyde bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olarak vücudu hastalıklara karşı daha duyarlı hale getirebilir. Bu durum kronik hastalıklara yatkınlığı artırabileceği gibi sık geçirilen enfeksiyonlara ve otoimmün hastalıklara da neden olabilir.³ “Bağışıklık sistemi neden zayıflar?”, “Bağışıklık sistemi çökerse ne olur?”, “Bağışıklığı güçlendiren besinler” ve “Bağışıklık sistemi nasıl güçlendirilir?” gibi diğer konu başlıklarımıza da göz atarak sigaranın zararlı etkilerine karşı bağışıklık sisteminizi güçlendirme yöntemleri hakkında daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Kalp ve Damar Sağlığına İlişkin Sorunlar

Sigara içmek kalbe, kan damarlarına ve kan hücrelerine zarar verebilir. Bir başka deyişle kardiyovasküler sistemin tamamı sigara kullanımına bağlı olarak hasar görebilir. Sigarada bulunan kimyasal maddeler ve özellikle de katran, kan damarlarında birikerek sert yapılı plakların (aterom) oluşum riskini artırarak damar sertliği olarak da bilinen aterosklerozis hastalığına zemin hazırlayabilir. Aynı zamanda kol ve bacaklara giden kan damarlarında daralmaya, bu bölgelere kan akışının azalmasına ve sonuç olarak periferik arter hastalığının oluşma olasılığının artmasına da yol açabilir.³

Doğurganlığın ve Cinsel Fonksiyonların Azalması

Sigara içmenin zararları arasında üreme yeteneği ve doğurganlığa ilişkin sorunlar da yer alır. Kadınlarda sigara içmek, hormonal dengenin sağlanmasını güçleştirebilir ve buna bağlı olarak hamile kalma olasılığını düşürebilir. Erkeklerde ise uzun süreli sigara kullanımına bağlı olarak erektil disfonksiyon gelişimi, sperm sayısı ve kalitesinin azalması, bunların sonucunda üreme yeteneğinin zayıflaması söz konusu olabilir.³

Hamilelik Sırasında Oluşabilecek Komplikasyonlar

Sigaranın zararları tek başına bir kadını değil, hamilelik durumu varsa anne karnında büyüyüp gelişen bebeği de etkiler. Genel olarak hamilelikte sigara kullanımı hem bebeğin sağlığı açısından hem de hamileliğin devamlılığı açısından risk oluşturur. Hamilelik sırasında sigara içmek bebeğin akciğerleri ve beyninde doku hasarlarının gelişim riskini artırabilir. Aynı zamanda sigara kullanımı ile düşük riskinin ve komplikasyon risklerinin artması da söz konusu olabilir.⁴

Diyabet Hastalığı Riski

Sigaranın vücuda zararları arasında sayılabilecek bir diğer durum ise insülin direnci oluşma riskini artırmasıdır. Bu duruma bağlı olarak sigara içen kişilerde tip 2 diyabet hastalığının ve diyabete bağlı komplikasyon risklerinin oluşma olasılığının %30-40 oranında arttığını gösteren çalışmalar mevcuttur.¹

Göz Sağlığı Sorunları

Sigaranın yol açtığı hastalıklar çoğu zaman akciğerler ve kardiyovasküler sistem üzerine yoğunlaşır. Ancak gözler de sigaradan en fazla zarar gören organlar arasında yer alır. Yapılan çalışmalar sigara içmenin yaşa bağlı makula dejenerasyonu, glokom, katarakt, göz kuruluğu ve diyabetik retinopati gibi göz hastalıklarına yakalanma riskini önemli düzeyde yükselttiğini göstermiştir.⁵

Ağız ve Diş Sağlığına İlişkin Bozukluklar

Sigaranın tıbbi zararları arasında yer alan bir diğer husus ise ağız ve diş sağlığına ilişkin sorunlardır. Sigara içen kişilerde ağız içerisinde kanserleşme eğilimi ve diş eti sorunları, diş kaybı, diş çürümesi gibi sorunların görülme sıklığı artar. Bununla birlikte ağız içi cerrahi işlemler sonrasında görülebilen komplikasyon riskleri de sigara kullanan kişilerde daha yüksek olabilir.⁶

Kanser Riskleri

Yapılan çalışmalar sigara kullanma alışkanlığının her on akciğer kanseri olgusundan yedi tanesi ile ilişkili olabileceğini gösteren bulgular ortaya koymuştur. Bununla birlikte sigaranın, içerdiği zararlı kimyasallardan kaynaklı olarak her türlü doku ve organda kanserleşme eğiliminin artması ile ilişkili olabileceği bilinmelidir.²

İskelet Sistemine İlişkin Sorunlar

Sigara içmek; kemik yoğunluğunun azalmasına ve kemik kaybına, buna bağlı olarak osteoporoz ve kemik kırıkları gibi durumlara yakalanma riskinin artmasına neden olabilir.¹

Merkezi Sinir Sistemine İlişkin Sorunlar

Sigaranın zararları arasında merkezi sinir sistemine ilişkin sorunlar da sayılabilir. Alışkanlık yapıcı etkiye sahip olan nikotin, sigara içildiğinde saniyeler içerisinde beyne ulaşır ve burada bireyde enerjikliğe yol açan geçici bir etki yaratır. Ancak bu etki geçtikten sonra yorgunluk, negatif duygu ve düşünceler, endişe, sinirlilik hali gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu durum depresyon gibi bazı risklerin artmasına neden olabilir.¹

Sigara Hangi Organlara Zarar Verir?

Sigaranın sağlığa zararları, vücuttaki birçok organa verdiği zararla ilişkilidir. Solunum yoluyla vücuda çekilen zararlı kimyasalların ilk uğradığı nokta olmasından kaynaklı olarak en fazla zarar gören organ şüphesiz akciğerlerdir. Bunun haricinde sigaranın zarar verdiği diğer organlardan bazıları ise şunlardır:²

• Ağız ve boğaz,
• Gırtlak ve ses telleri,
• Yemek borusu (özofagus),
• Mide ve bağırsaklar,
• Mesane (idrar kesesi),
• Rahim ağzı (serviks),
• Karaciğer,
• Böbrekler,
• Pankreas,
• Kalp ve damarlar,
• Beyin ve sinir sistemi,
• Üreme organları,
• Dişler ve diş etleri,
• Gözler,
• Deri.

Sigaranın Cilde ve Vücuda Zararları Nelerdir?

Tütün dumanında yer alan kimyasal maddeler cildin yapısını değiştirerek çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Aynı zamanda sigara kullanımına bağlı olarak bağışıklık sisteminin zayıflaması da bu sağlık sorunlarını tetikleyebilir. Erken yaşlanma ve cilt hasarı, yara iyileşmesinin gecikmesi, sedef hastalığı ve sivilce sorunu gibi birçok sorunun gelişme olasılığı buna bağlı olarak artabilir. Aynı zamanda hormonal etkileri ile saç dökülmesi gibi sorunlar da ortaya çıkabilir. Bununla birlikte bağışıklık sisteminin de zayıflamasının etkisiyle tırnak mantarı gibi enfeksiyonlara yakalanma riski artabilir, tırnakların daha yavaş uzamasına etki edebilir.¹

Sigara içmenin kısa vadeli etkileri arasında cilt ve mukoza zarları üzerinde oluşturduğu bazı farklı  olumsuzluklar da yer alır. Parmak ve tırnakların sararması, dişlerde renk değişikliği, ciltte kuruma, düzensiz pigmentasyon (ciltte ton farklılığı), göz altı torbalarının belirginleşmesi, kırışıklığa yatkınlık ve daha pek çok cilt sorunu sigara kullanımına bağlı olarak gelişebilir. Bağışıklık sistemini zayıflatıcı etki yaratması nedeniyle sigara kullanan kişilerde enfeksiyona ve hastalıklara yatkınlık artarak sedef hastalığı, sistemik lupus eritematozus, ağız ve cilt kanserleri gibi konularda risklerin arttığından söz edilebilir.⁷

Sigaranın Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?

Sigaranın yol açtığı hastalıklar için en önemli risk faktörlerinden bir tanesi de sigara kullanımının bağışıklık sistemine verdiği büyük zarardır. Bağışıklık sisteminin gücünü kaybetmesi, vücudun enfeksiyon ajanlarıyla ve kanser hücreleriyle savaşında başarı oranının azalmasına neden olur. Vücudun kendini koruma yolu olan bağışıklık sistemi, bu görevini yerine getiremediğinde her türlü enfeksiyon, akut ya da kronik hastalıklar ve kanser türlerinin görülme olasılığını artırabilir. Soğuk algınlığı, grip gibi basit hastalıklardan nadir görülen viral enfeksiyonlara ve ayak mantarlarına kadar her türlü enfeksiyon, sigara içen bireylerde daha sık görülebilir ve oluşan enfeksiyonlar sık sık tekrar edebilir.⁹

Yukarıda belirtilen hastalıkların haricinde vücudun kendi sağlıklı hücre ve dokularına saldırması şeklinde gelişen otoimmün hastalıklar da sigara kullanan kişilerde daha yaygın görülür. Bağışıklık sisteminin çalışma düzeninin bozulmasından kaynaklı oluşabilecek bu otoimmün hastalıklardan en yaygını romatoid artrittir.

Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin eklemlere saldırmasıyla gelişen ve şişlik, ağrı gibi sorunlara yol açarak günlük aktivitelerin yerine getirilmesini zorlaştıran önemli bir hastalık türüdür. Yapılan çalışmalar sigara kullanımının romatoid artrite yakalanma olasılığını artırabildiğini, mevcut hastalarda ise tedavi etkinliğini azaltıcı etkiye neden olabileceğini göstermiştir. Bu gibi olumsuz etkilerden korunmak adına sigara kullanma alışkanlığı mümkün olduğunca erken bırakılmalı, bu süreçte bağışıklık sistemini güçlendirmeye yönelik ek önlemler alınmalıdır.⁹

Sigarayı Bırakmanın Sağlık Açısından Faydaları Nelerdir?

Sigarayı bırakmanın faydaları, sigaranın bırakıldığı andan itibaren kendini göstermeye başlar. Sigarayı bıraktıktan sonra kişide görülen iyileşme ve arınma belirtileri şu şekildedir:

• 20 dakika ile 1 saat aralığında kalp atış hızı düşer ve normal düzeye ulaşır. Kan basıncı düşer ve dolaşım düzelmeye başlar.
• 12 saat sonra vücut sigaradan gelen karbonmonoksit gazından kendini arındırır ve oksijen seviyesi yükselir.
• 1 gün sonra kalp krizi riski azalmaya başlar, fiziksel aktivite ve egzersiz yapmak kolaylaşır.
• 2 gün sonra sigaradan kaynaklı hasar gören tat ve koku sinirleri iyileşmeye başlar ve bu duyularda güçlenme gözlenir.
• 3 gün sonra vücuttaki nikotin tükenir. Nikotin yoksunluğundan kaynaklı şiddetli sigara isteği, baş ağrısı, sinirlilik gibi belirtiler gözlenebilir. Ancak bunlar zamanla azalmaya başlayacaktır.
• 1 ay sonra akciğer fonksiyonları düzelmeye başlar. Akciğer kapasitesinin gelişmesiyle birlikte nefes darlığı ve öksürük sorunlarında yavaş yavaş azalma eğilimine girer.
• 3 ay boyunca kan dolaşımı iyileşmeye devam eder.
• 1 yıl sonra koroner kalp hastalığı riski yarı yarıya düşmüş olur ve bu noktadan sonra da riskteki azalma devam eder.
• 5 yıl sonra pıhtılaşma ve felç riskleri büyük oranda azalır.
• 10 yıl sonra ağız, gırtlak ve pankreas kanseri gelişme olasılıkları önemli ölçüde azalırken akciğer kanseri riski yarı yarıya azalmış olur.
• 15 yıl sonra koroner kalp hastalığı ve pankreas kanserine yakalanma riskleri sigara içmeyen kişilerle aynı düzeye iner.
• 20 yıl sonra akciğer hastalıkları ve kanserler de dahil olmak üzere sigaraya bağlı nedenlerden ölüm riski sigara içmeyen insanlarla aynı düzeye, pankreas kanserine yakalanma riski ise hiç sigara içmemiş insanlarla aynı düzeye ulaşır.8

Siz de sigara kullanma alışkanlığına sahipseniz bu zararlı alışkanlıktan kurtulmak ve sigara zararları nedeniyle sağlığınızı bozmamamak için bir an önce harekete geçebilirsiniz. Bu süreçte artan sağlık risklerini de göz önünde bulundurarak bağışıklık sisteminizi güçlendirmeye yönelik alabileceğiniz önlemler hakkında hekiminize danışabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.